ถอดความหมาย ที่มา และการจัดลำดับ เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ หมายถึงสิ่งซึ่งพระมหากษัตริย์พระราชทานเพื่อเป็นเครื่องหมายถึงเกียรติยศและบำเหน็จความชอบ ซึ่งแต่เดิมชาวบ้านก็เรียกกันง่ายๆ ว่า เหรียญตรา หรือ ตรา

การพระราชทานเหรียญตราให้แก่ข้าราชการที่ทำความดีความชอบนั้นเป็นประเพณีนิยมที่เริ่มมาจากประเทศฝั่งตะวันตกที่มีพระเจ้าแผ่นดินเป็นประมุข ส่วนประเพณีนิยมของไทยในสมัยก่อน เครื่องหมายที่ชี้ให้เห็นยศฐาบรรดาศักดิ์ ได้แก่ การพระราชทานเครื่องประดับยศ เช่น พานทอง หรือ หีบหมาก

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ของไทยพบหลักฐานตั้งแต่ในสมัยอยุธยา คือ สังวาลพระนพ ซึ่งเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของพระมหากษัตริย์ ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 ได้ทรงสร้าง สังวาลนพรัตน์ ขึ้นอีกสายหนึ่ง

พ.ศ 2400 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้ทรงสร้าง ดารา ขึ้นสำหรับติดเสื้อ แต่สมัยนั้นยังไม่ได้บัญญัติให้เรียกว่าอะไร โดยทั่วๆไปจึงมักเรียกว่า “ตรา” ตามภาษาอังกฤษว่า “เดคอเรแซน” (decoration) หรือบางคนเรียก “ออระแซน” แต่พระองค์ท่านเองทรงเรียกว่า “เครื่องประดับสำหรับยศ” ซึ่งถ้าเป็นเครื่องประดับเฉพาะของพระมหากษัตริย์ทรงใช้ว่า เครื่องราชอิสริยยศ ส่วนเครื่องประดับของขุนนางทรงใช้ว่า “เครื่องสำคัญยศ”

ต่อมาในสมัยสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5  ได้ทรงตราระเบียบเครื่องราชอิสริยาภรณ์สยามขึ้นเป็นครั้งแรกในพ.ศ. 2412 โปรดเกล้าให้เรียกว่า เครื่องราชอิสริยยศ และภายหลังเปลี่ยนเป็นเรียกว่า เครื่องราชอิสริยาภรณ์ เป็นของที่พระมหากษัตริย์พระราชทานเป็นบำเหน็จรางวัลแก่พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการไทยและชาวต่างประเทศ ถือเป็นเกียรติยศแก่ผู้ที่ได้รับ

ประเทศไทยนับว่าเป็นประเทศแรกในเอเซียที่มีเครื่องราชอิสริยาภรณ์ โดยผู้มีสิทธิ์ที่จะได้เครื่องราชอิสริยาภรณ์มีทั้งข้าราชการและประชาชนทั่วไป โดยเน้นย้ำว่าจะต้องเป็นบุคคลที่ทำประโยชน์แก่ประเทศชาติอย่างแท้จริง

ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ลำดับเกียรติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย ได้กล่าวถึงการจัดลำดับเกียรติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ดังนี้

1. ราชมิตราภรณ์ The Most Auspicious Order of the Rajamitrabhorn
2. มหาจักรีบรมราชวงศ์ The Most Illustrious Order of the Royal House of Chakri
3. นพรัตนราชวราภรณ์ The Ancient and Auspicious Order of the Nine Gems
4. ปฐมจุลจอมเกล้าวิเศษ Knight Grand Cordon (Special Class) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
5. รัตนวราภรณ์ The Ratana Varabhorn order of Merit
6. ปฐมจุลจอมเกล้า Knight Grand Cross (First Class) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
7. รามาธิบดี ชั้นที่ 1 (เสนางคะบดี) “Senangapati” (Knight Grand Commander) of the Honourable Order of Rama
8. มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก Knight Grand Cordon (Special Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
9. มหาวชิรมงกุฎ Knight Grand Cordon (Special Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
10. ประถมาภรณ์ช้างเผือก Knight Grand Cross (First Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
11. ประถมาภรณ์มงกุฎไทย Knight Grand Cross (First Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
12. ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ Knight Grand Cross (First Class) of the Most Admirable Order of the Diredgunabhorn
13. ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ Knight Grand Commander (Second Class, higher grade) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
14. รามาธิบดี ชั้นที่ 2 (มหาโยธิน) “Maha Yodhin” (Knight Commander) of the Honorable Order of Rama
15. ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก Knight Commander (Second Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
16. ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย Knight Commander (Second Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
17. ทุติยดิเรกคุณาภรณ์ Knight Commander (Second Class) of the Most Admirable Order of the Direkgunabhorn
18. ทุติยจุลจอมเกล้า Knight Commander (Second Class, lower grade) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
19. รามาธิบดี ชั้นที่ 3 (โยธิน) “Yodhin” (Commander) of the Honourable of Rama
20. วัลลภาภรณ์ The Vallabhabhorn Order
21. ตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ Grand Companion (Thrid Class, higher grade) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
22. รามาธิบดี ชั้นที่ ๔ (อัศวิน) “Asvin” (Companion) of the Honourable Order of Rama
23. ตริตาภรณ์ช้างเผือก Commander (Third Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
24. ตริตาภรณ์มงกุฏไทย Commander (Third Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
25. ตติยดิเรกคุณาภรณ์ Commander (Third Class) of the Most Admirable Order of the Direkgunabhorn
26. รามกีรติ ลูกเสือสดุดีชั้นพิเศษ The Boy Scout Citation Medal (Special Class)
27. ตติยจุลจอมเกล้า Companion (Third Class, Lower grade) of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
28. จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก Companion (Fourth Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
29. จัตุรถาภรณ์มงกุฏไทย Companion (Fourth Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
30. จตุตถดิเรกคุณาภรณ์ Companion (Fourth Class) of the Most Admirable Order of the Direkgunabhorn
31. ตติยานุจุลจอมเกล้า Junior Companion of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
32. จตุตถจุลจอมเกล้า Fourth Class of the Most Illustrious Order of Chula Chom Klao
33. เบญจมาภรณ์ช้างเผือก Member (Fifth Class) of the Most Exalted Order of the White Elephant
34. เบญจมาภรณ์มงกุฏไทย Member (Fifth Class) of the Most Noble Order of the Crown of Thailand
35. เบญจมดิเรกคุณาภรณ์ Member (Fifth Class) of the Most Admirable Order of the Direkgunabhorn
36. ตราวชิรมาลา Member of the Vajira Mala Order

ภาพ : แสตมป์ชุดเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จำหน่ายวันแรกเมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ.2522 เพื่อเผยแพร่ความรู้เรื่องเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของไทย

อ้างอิง

• นิตยสารสารคดี เดือนมีนาคม 2530 และเดือนพฤศจิกายน 2540
• สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี https://decor.soc.go.th/