ถอดสูตร น้ำพริกเผาแม่ประนอม ความสำเร็จที่มาพร้อมกับกระแสผู้หญิงทันสมัย

น้ำพริกเผาแม่ประนอม หรือ น้ำพริกเผาไทย ตราแม่ประนอม ชื่อนี้คืออีกหนึ่งแบรนด์ไทยในตำนาน ที่ไม่ได้โด่งดังเฉพาะเมืองไทย หรือเป็นที่รู้จักแค่ตำนาน น้ำพริกเผาไทย แต่ แม่ประนอม ยังเป็นแบรนด์ที่ปรับตัวสู่ลูกค้ากลุ่มใหม่ ๆ และสู่ความทันสมัยอยู่เสมอจนกลายเป็นหนึ่งในของฝากจากเมืองไทยที่ชาวต่างชาติรู้จักกันดี แต่สิ่งหนึ่งที่หลายคนยังไม่รู้จัก และสงสัยมาตลอด แม่ประนอมคือใคร? เพราะของแท้ได้เขียนกำกับไว้ว่าต้องมีรูปแม่ประนอมที่ฉลากเท่านั้น

แม่ประนอมคือใคร

แม่ประนอมคือ นางประนอม แตงสุภา ภรรยาของ ศิริชัย แตงสุภา แม่ประนอมจบการศึกษาเพียงชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 จากโรงเรียนวัดหัวลำโพง แต่ผลงานการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์น้ำพริกเผาไทยบรรจุขวด ทำให้เธอได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิต สาขา คหกรรมศาสตร์ จากสถาบันราชภัฎธนบุรี พ.ศ. 2537

แม่ประนอม เริ่มต้นทำน้ำพริกใส่กะละมังไปขายที่ตลาด ลูกค้าชิมแล้วชื่นชมและบอกกันปากต่อปาก ในขณะนั้นเป็นช่วงเวลาเดียวกับศิริชัย สามีผู้เคยทำงานเป็นผู้จัดการฝ่ายขายของบริษัทธุรกิจแห่งหนึ่งมา 12 ปี ได้ตัดสินใจลาออกจากงาน (พ.ศ.2508) และลงทุนซื้อรถตู้หนึ่งคัน นำสินค้าสำเร็จรูปจำพวกอาหารกระป๋องรับซื้อจากแหล่งผลิตต่าง ๆ ไปเร่ขายตามงานวัดและต่างจังหวัด

ศิริชัยเห็นว่าคนไทยเริ่มซื้ออาหารสำเร็จรูปกินกันบ้างแล้ว น่าจะลองทำน้ำพริกบรรจุขวดออกขายบ้าง แรกเริ่มน้ำพริกเผาไทยแม่ประนอมบรรจุขวดขายตามละแวกบ้านก่อน ซึ่งในยุคนั้นเป็นยุคที่หญิงไทยสมัยใหม่เริ่มออกไปทำงานนอกบ้านกันมากขึ้น ดังนั้นการตำน้ำพริกกินเองจึงกลายมาเป็นเรื่องใหญ่ไม่ใช่น้อย โดยเฉพาะน้ำพริกเผาที่ต้องใช้เวลาทำนานมากจึงจะอร่อย และนั่นจึงทำให้เกิดช่องว่างและโอกาสทางธุรกิจให้ น้ำพริกเผาแม่ประนอม แจ้งเกิด

จุดเริ่มต้นจริง ๆ ของ น้ำพริกเผาแม่ประนอม เกิดขึ้นในปี พ.ศ.2502  เป็นช่วงที่ แม่ประนอม เริ่มทำน้ำพริกจากในครัวที่บ้าน ต่อมาเมื่อเริ่มทำเป็นน้ำพริกบรรจุขวดก็เริ่มขายดี พอเข้าปีที่ 2 ก็เริ่มขยายกิจการเป็นตึกแถว 2 คูหา และปีที่ 3 เริ่มปลูกบ้านทรงไทยซึ่งเป็นทั้งที่พักส่วนตัวและโรงงานทำน้ำพริกเผาไปด้วย คนงานส่วนใหญ่เป็นญาติพี่น้องของ แม่ประนอม 

เรื่องเบื้องหลังการสร้างแบรนด์ แม่ประนอม

• ฉลากรุ่นแรกที่ปิดข้างขวดเขียนว่า น้ำพริกเผาไทยแม่ประนอม  เพราะต้องการเน้นคำว่า “ไทย” แสดงให้เห็นชัดว่าเป็นอาหารไทยและปรุงโดยฝีมือคนไทย 
• ก่อนจะมาเป็นโลโก้ ภาพหญิงไทยใจดีที่ข้างขวด บอกเลยว่าไม่ง่าย และโลโก้นี้เพิ่งมาเกิดขึ้นในช่วงปีที่ 3 ของการขายน้ำพริกเผาบรรจุขวด  ตอนนั้นศิริชัยไปขอโลโก้ที่กระทรวงพาณิชย์ แต่ไปหลายครั้งไม่ได้ภาพโลโก้ที่ถูกใจ  เจ้าหน้าที่กระทรวงจึงแนะนำให้เอารูปของแม่บ้านมาติด ภาพโลโก้จึงเป็นภาพ แม่ประนอม ตอนอายุ 20 กว่า ๆ และเป็นภาพโลโก้ดั้งเดิมมายาวนาน รวมถึงสินค้าน้ำพริกอื่น ๆ นอกเหนือจากน้ำพริกเผา
• พ.ศ. 2514  สินค้าน้ำพริกแม่ประนอม ส่งออกไปต่างประเทศ ที่สหรัฐอเมริกา สวีเดน อินโดนีเซีย และเยอรมนีตะวันตก  ปีเดียวกันนั้นทางบริษัทก็ได้นำผลิตภัณฑ์ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 
• พ.ศ. 2522  ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัตน์ ออกใบรับรอง “เชลล์ชวนชิม” การันตีคุณภาพและความอร่อยของ น้ำพริกเผาแม่ประนอม สร้างความมั่นใจให้ทั้งผู้ผลิตและผู้บริโภค  
• พ.ศ.2524 แม่ประนอม ปรับปรุงโรงงานให้ทันสมัย และเป็นเจ้าแรกที่สั่งซื้อเครื่องบรรจุน้ำพริกเผาแบบอัติโนมัติจากประเทศเยอรมนีเข้ามาใช้เป็นเครื่องแรกในประเทศไทย 
• พ.ศ.2537 ลงทุนสร้างโรงงานขนาดใหญ่บนเนื้อที่ 27 ไร่ หลังจากผลิตภัณฑ์น้ำพริกสำเร็จรูปและเครื่องปรุงรส เติบโตขึ้นเรื่อย ๆ และเพิ่มชนิดสินค้ามากขึ้นกว่า 50 ชนิด 
• สโลแกนในยุคนั้นคือ “ผลิตภัณฑ์น้ำพริกเผาไทยแม่ประนอม ให้ความมั่นใจในความอร่อย” เน้นคุณภาพ และเน้น ความใหม่ สด เสมอ 
• จุดขาย สินค้าสูตรและฝีมือคนไทย  โดยทางบริษัทจะเน้นเบื้องหลังว่า แม่ประนอม เป็นผู้ลงมือปรุงสูตรและเมื่อขยายกิจการยังคงยืนยัน แม่ประนอม เป็นคนเลือกวัตถุดิบมาใช้เอง 
• วัตถุดิบที่แม่ประนอมใช้มาจากเกษตรกรไทย ในเมืองไทยทั้งหมด ได้แก่ หัวหอมจากบางช้าง กุ้งแห้งจากจันทบุรี น้ำปลาจากสมุทรสาคร และน้ำตาลปี๊ปจากสมุทรสงคราม
• การดำเนินกิจการเน้นคุณภาพการผลิตและคุณภาพชีวิตแรงงาน  ตามคำอธิบายของฝ่ายการตลาดแบรนด์นี้เมื่อปี 2540 ว่า วิธีการผลิตไม่ใส่สารกันบูด วัตถุดบทุกอย่างอบแห้งก่อนเข้าเครื่องบดและปรุงรสชาติ  มีการตรวจสอบคุณภาพผลิตภัณฑ์ในห้องแล็บอย่างใกล้ชิด 
• หลังปี 2540 ผลิตภัณฑ์ภายใต้แบรนด์ แม่ประนอม ได้ขอตราฮาลาล หรือใบรับรองการผลิตที่ถูกต้องตามหลักศาสนาอิสลามจากสำนักจุฬาราชมนตรี เพื่อขยายฐานผู้บริโภคที่เป็นมุสลิมด้วย 
• จากยุคเริ่มแรกราคาเริ่มต้น ขวดเล็ก 2 บาท ราคา และขยับมาเป็น 10 บาท ในอีก 30 ปีต่อมา จนกระทั่งกลับมาสู่กระแสแบรนด์ควรค่าแก่การบริโภค กับการเป็นสินค้าไทยทำ ไทยควรใช้ ในยุคเศรษฐกิจไทยประสบวิกฤติฟองสบู่แตกเมื่อปี 2540 
• พ.ศ. 2563 แม่ประนอมกำลังจะรีแบรนด์ตัวเองที่มาพร้อมสโลแกนใหม่ “คู่ครัวตัวแม่” และทีคำโปรยที่ทิ้งไว้ให้หลายๆ คนต้องลุ้นว่าแม่ประนอมปีสองพันจะเป็นอย่างไร คำโปรยที่ว่าคือ

ปี 1959 แม่ประนอมเกิดมาพร้อมกรอบ…ที่กำหนดโดยผู้ชาย
ปี 2020 นี้ แม่ขอออกจากกรอบเดิม สร้างกรอบใหม่ที่ผู้หญิงกำหนดเอง

ต้นเรื่อง : นิตยสารสารคดี ฉบับตุลาคม 2540

ภาพ : www.maepranom.com