ไอศกรีมซันเด มรดกที่ถือกำเนิดในยุคกฎหมาย ห้ามขายสุรา

ไอศกรีมซันเด เป็นเมนูดับร้อนที่หลายคนหลงรัก กับคาแรคเตอร์การเลือกหน้าท็อปปิ้งได้หลากหลาย มีน้ำเชื่อมราดอีกชั้นบนไอศกรีม ตบท้ายด้วยผลเชอร์รี่เม็ดสีแดงสดที่ประดับอยู่ด้านบนสุด แต่ทราบหรือไม่ว่า ภายใต้ความน่ากิน ไอศกรีมซันเด มีต้นกำเนิดที่ไม่ได้หวานเหมือนรสชาติ ทว่า ไอศกรีมซันเด ถือกำเนิดในช่วงที่อเมริกาประกาศใช้กฎหมาย ห้ามจำหน่ายสุรา อย่างเข้มข้นสุดๆ

คำว่า ซันเด (Sundae) ในไอศกรีมซันเด บิดมาจากคำว่า ซันเดย์ (Sunday) ที่แปลว่า วันอาทิตย์ โดยประวัติศาสตร์การก่อกำเนิดไอศกรีมซันเดนั้นมีหลายข้อสมมติฐานมาก ใครๆ ก็อ้างตัวว่าเป็นผู้คิดค้นไอศกรีมชนิดนี้ ทว่าสิ่งหนึ่งที่ตรงกันคือ ไอศกรีมซันเดได้รับการพัฒนามาจาก ไอศกรีมโซดา ถือกำเนิดในสหรัฐอเมริกา และตรงกับยุค ห้ามขายสุรา ก่อนที่จะเข้าสู่ prohibition era

หนึ่งในสมมติฐานการคิดค้น ไอศกรีมซันเด เริ่มจากการที่สหรัฐอเมริกามีกลุ่มรณรงค์ให้เลิกจำหน่ายไวน์และสุรา ทำให้เคาน์เตอร์เครื่องดื่มสุราทั้งหลายต้องหันมาผลิตเครื่องดื่มชนิดใหม่ขาย และหนึ่งในนั้นคือ ไอศกรีมโซดา ที่มีการจำหน่ายครั้งแรกในปี ค.ศ.1874

การรณรงค์ให้เลิกจำหน่ายไวน์และสุราในสหรัฐอเมริกาเริ่มมีความเข้มข้นขึ้นเรื่อยๆ ในช่วงปี 1880-1889 (ก่อนเข้าสู่ยุค prohibition era ซึ่งตรงกับปี 1920-1933 ที่มีการแก้รัฐธรรมนูญกำหนดห้ามการผลิต จำหน่าย และบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์อย่างเด็ดขาด) เมื่อขบวนการเคลื่อนไหวต่อต้านการดื่มสุรา และ ห้ามจำหน่ายสุรา ได้ถือว่า น้ำโซดา มีความเกี่ยวโยงกับเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ดังนั้นจึงเกิดการกดดันให้ภาครัฐในหลายเมืองของอเมริกาออกกฎหมายห้ามจำหน่ายโซดาในวันอาทิตย์ รวมถึงการงดขายไอศกรีมโซดาในวันอาทิตย์อย่างเด็ดขาดด้วยเช่นกัน เพราะถือว่าเป็นวันพิเศษที่หลายคนนิยมออกมาดื่มกิน และไอศกรีมโซดาก็เป็นหนึ่งเมนูพิเศษขายดีของวันนั้นด้วย

บรรดาเจ้าของร้านไอศกรีมและน้ำโซดา (รวมทั้งรูทเบียร์ก็ถูกห้าม) ที่ไม่อยากเสียรายได้ในวันที่ขายดีที่สุดของสัปดาห์ จึงหันมาปรับตัวกันขนานใหญ่ เปลี่ยนจากการราดโซดาลงไปบนไอศกรีม มาเป็นการเติมแต่น้ำเชื่อมรสต่างๆ รวมทั้งซอสช็อกโกแลตท็อปลงบนไอศกรีมแทน เกิดเป็นไอศกรีมสูตรใหม่ที่เสิร์ฟในวันอาทิตย์ เรียกว่า “A Sunday” และต่อมาจึงได้เปลี่ยนจากตัว y เป็นตัว e เพื่อหลีกเลี่ยงการต่อต้านจากทางโบสถ์ กลายเป็นไอศกรีมซันเดที่นิยมกินกันมาถึงปัจจุบัน และสามารถขายได้ทุกวันไม่ได้เจาะจงว่าต้องขายเฉพาะวันอาทิตย์แต่อย่างใด

ในหนังสือ Ice Cream Sundae: 100 Greatest Fountain Formulas ได้ระบุว่าไอศกรีมซันเด เปิดตัววันแรกคือ 3 เมษายน ค.ศ. 1892 ที่เมือง Ithaca ส่วนบางหลักฐานก็อ้างว่า Ed Berners เจ้าของบริษัทผลิตโซดาแห่งเมือง Wisconsin เป็นผู้คิดค้นเมนูไอศกรีมชนิดนี้ในปี ค.ศ. 1881

แต่ไม่ว่าใครจะเป็นผู้คิดค้น ทว่าก็ชัดเจนแล้วว่า ไอศกรีมซันเด เป็นมรดกตกทอดที่ถือกำเนิดมากจากยุคที่อเมริกาใช้กฎหมาย Blue laws ห้ามการจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในวันอาทิตย์ จากนั้นจึงเข้าสู่ยุค prohibition era ช่วงปี 1920-1933 ที่ยิ่งห้ามจำหน่ายสุรา ก็ยิ่งทำให้เกิดบาร์ลับ โรงงานผลิตเหล้าเถื่อนเล็กๆ มากมาย กลายเป็นยุคเฟื่องฟูของบาร์ลับแบบ speakeasy ที่เพิ่งกลับมาได้รับความนิยมอย่างมากในกรุงเทพฯ ช่วงปีที่ผ่านมา ส่วนไอศกรีม banana split ที่เป็นหนึ่งในตระกูลไอศกรีมซันเดนั้นเพิ่งคิดค้นและได้รับความนิยมในต้นศตวรรษที่ 20 นี่เอง

อ้างอิง

• นิตยสารสารคดี ฉบับมกราคม พ.ศ.2547
• www.icecreamsundae.com
• www.theculturetrip.com
• www.learning-history.com