Lite

Tokyo Olympiad ภาพยนตร์สารคดีกีฬา ที่ว่าด้วยความเป็นมนุษย์โดย “คง อิชิกาวา”

Focus

Tokyo Olympiad (ฉาย ค.ศ.1965) เป็นหนึ่งในภาพยนตร์ที่ควรดูก่อนตาย ใน การรวบรวมภาพยนตร์คุณภาพจากทั่วโลก1001 Movies You Must See Before You Die
ภาพยนตร์สารคดี Tokyo Olympiad สร้างโดย คง อิชิกาวา (Kon Ichikawa) ผู้กำกับและผู้สร้างภาพยนตร์ชั้นครูของญี่ปุ่น ผู้ทำให้สารคดีกีฬาเป็นมากกว่าแค่บันทึกประวัติศาสตร์โอลิมปิก

การเป็นเจ้าภาพการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกครั้งแรกของประเทศญี่ปุ่น จัดขึ้นที่กรุงโตเกียวใน ค.ศ.1964 เป็นช่วงเวลาเพียงไม่ถึง20 ปี หลังจากญี่ปุ่นแพ้สงครามโลกครั้งที่ 2 ในฝั่งเอเชียบูรพา บาดแผลใหญ่ครั้งนั้นคือความสูญเสียอย่างประเมินค่าไม่ได้จากการที่เมืองฮิโรชิมา และเมืองนางาซากิ ถูกถล่มด้วยระเบิดปรมาณู หรือ ระเบิดนิวเคลียร์ เป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์มนุษยชาติ และนั่นทำให้การเป็นเจ้าภาพโอลิมปิกครั้งแรกของญี่ปุ่นหลังสงครามเปี่ยมด้วยความหมาย เป็นการประกาศญี่ปุ่นยุคสมัยใหม่ ประกาศความพร้อมเปลี่ยนจากประเทศผู้แพ้สงครามสู่ประเทศผู้นำในทุกด้านผ่านมหกรรมกีฬาระดับโลก และประวัติศาสตร์ครั้งนั้นได้ถูกบันทึกผ่านภาพยนตร์สารคดี Tokyo Olympiad โดย คง อิชิกาวา (Kon Ichikawa) ผู้กำกับและผู้สร้างภาพยนตร์ชั้นครูของญี่ปุ่น ผู้ทำให้สารคดีกีฬาเป็นมากกว่าแค่บันทึกประวัติศาสตร์ โอลิมปิก

ภาพยนตร์สารคดี Tokyo Olympiad ถูกยกให้เป็นตำนานภาพยนตร์สารคดีกีฬาโอลิมปิกที่ทรงพลังในแง่มุมด้านศิลปะ และถูกจัดให้เป็นหนึ่งในภาพยนตร์ที่ควรดูก่อนตาย (ในการรวบรวมภาพยนตร์คุณภาพจากทั่วโลก 1001 Movies You Must See Before You Die, เรียบเรียงโดย Steven Jay Schneider) รวมทั้งเป็นงานสารคดีเทียบชั้นกับงานภาพยนตร์สารคดี The Olympia บันทึกโอลิมปิกครั้งที่ เบอร์ลิน เป็นเจ้าภาพ ใน ค.ศ. 1936 โดย Leni Riefenstahl นักสร้างภาพยนตร์ผู้เป็นตำนานแห่งหนังโฆษณาชวนเชื่อของพรรคนาซีเยอรมนี ผู้ทำให้ The Olympia บันทึกโอลิมปิกที่ เบอร์ลิน 1936 เป็นภาพยนตร์สารคดีบันทึกกีฬาโอลิมปิกเรื่องแรกของโลก และเป็นตำนานภาพยนตร์ชวนเชื่อ ( propaganda film ) สร้างภาพชาติเยอรมันผู้ยิ่งใหญ่ The Olympia ออกฉาย ค.ศ.1938 ก่อนที่สงครามโลกครั้งที่ 2 จะเปิดฉากขึ้นในปีต่อมา

สำหรับ คง อิชิกาวา เขาบันทึกสารคดีเรื่องนี้ในสมัยที่เขาเป็นผู้กำกับหนุ่มไฟแรงเบอร์ต้นของญี่ปุ่น ผู้มีผลงานสร้างชื่อจากทั้งแอนิเมะ ภาพยนตร์ หลากหลายด้วยภาษาภาพ และมุมมองการเล่าเรื่องที่เป็นเอกลักษณ์ โดยในโอลิมปิก 1964 ณ กรุงโตเกียว คง อิชิกาวา ได้รับมอบหมายจากคณะกรรมการจัดงานโอลิมปิก ญี่ปุ่น ให้สร้างภาพยนตร์สารคดีบันทึกประวัติศาสตร์การเป็นเจ้าภาพมหกรรมกีฬาระดับโลกครั้งแรก โดยมีโจทย์หลักคือ สร้างภาพลักษณ์ใหม่ของญี่ปุ่น ที่กำลังจะกลับมายิ่งใหญ่อีกครั้งหลังพ่ายแพ้อย่างย่อยยับในสงครามที่ผ่านมา

ทว่าเมื่อผลงานชิ้นนี้เสร็จสมบูรณ์ กลับกลายเป็นว่าภาพยนตร์สารคดีบันทึกมหกรรมกีฬา โตเกียว โอลิมปิก 1964 โดย คง อิชิกาวา ไม่ได้เป็นหนังโฆษณาชวนเชื่อสร้างชาติและประกาศความยิ่งใหญ่ของญี่ปุ่นในฐานะประเทศเจ้าภาพอย่างที่รัฐและคณะกรรมการจัดงานโอลิมปิกต้องการ ตรงกันข้าม มหกรรมกีฬา โตเกียว โอลิมปิก 1964 ในมุมมองของ คง อิชิกาวา กลายเป็นภาพยนตร์สารคดีบันทึกช่วงเวลาของทุกมิติในความเป็นมนุษย์ที่มีอยู่ในมหกรรมกีฬา และได้รับยกย่องให้เป็น ภาพยนตร์สารคดีเกี่ยวกับกีฬาที่เยี่ยมยอดทั่งทางภาษาภาพยนตร์ และการถ่ายทอดเรื่องราวของมนุษย์ได้กินใจมากกว่าแค่การสร้างภาพตัวแทนความรักชาติ

คง อิชิกาวา ไม่ได้เชิดชูนักกีฬาเป็นซูเปอร์ฮีโร่ แต่เขากลับเล่าถึงนักกีฬาในฐานะมนุษย์คนหนึ่ง เป็นคนที่มีขีดจำกัดของร่างกาย จิตใจ เน้นรายละเอียดของคนตัวเล็กๆ ใส่มุมมองที่หลากหลาย และหลายประเด็นในนั้นก็ดูเหมือนไม่ใช่สิ่งสำคัญในโอลิมปิกเลยด้วยซ้ำ และแม้ภาพยนตร์สารคดีที่สร้างออกมาจะขัดใจกรรมการโอลิมปิกญี่ปุ่น เพราะโทนของเรื่องไม่เน้นภาพอลังการงานสร้างของการเป็นเจ้าภาพ และไม่เน้นความเป็นอันดับ 3 เจ้าเหรียญทองของญี่ปุ่นซึ่งเป็นรองแค่ สหรัฐฯ และสภาพโซเวียต แต่ผลกลับเป็นว่า Tokyo Olympiad สามารถชนะใจผู้ชมชาวญี่ปุ่นกับสถิติผู้ชมในโรงภาพยนตร์ 23 ล้าน (นับจำนวนบัตรชมภาพยนตร์ที่ขายได้) โดยหลังจากภาพยนตร์เปิดฉายในโรงภาพยนตร์ทั่วญี่ปุ่นในปี ค.ศ.1965 ก็สามารถครองสถิติภาพยนตร์ที่มีผู้ชมในโรงภาพยนตร์สูงสุดในญี่ปุ่นมาตั้งแต่ปี ค.ศ.1965 มาจนถึง ค.ศ.2001 กระทั้งภาพยนตร์แอนิเมชันของสตูดิโอจิบลิ Spirited Away โดย ฮายาโอะ มิยาซากิ (Hayao Miyazaki) มาทุบสถิติได้

อันที่จริง คง อิชิกาวา เกือบจะไม่ได้รับงานนี้แล้ว เขาถูกเรียกตัวมารับงาน หลังจากตัวเลือกหมายเลขหนึ่ง อย่าง อากิระ คุโรซาวา (Akira Kurosawa) ผู้กำกับที่โด่งดังที่สุดในระดับโลกของญี่ปุ่นผู้มีผลงานขึ้นหิ้งอย่าง 7เซียนซามูไร (Seven Samurai) ราโชมอน (Rashomon) ปฏิเสธงานนี้ไป เนื่องจากตกลงเรื่องงบประมาณทุนสร้างและเงื่อนไขการถ่ายทำในงานพิธีเปิดไม่ได้ตามต้องการ

และสำหรับการกลับมาเป็นเจ้าภาพโอลิมปิกอีกครั้งในรอบ 56 ปีของญี่ปุ่น แน่นอนว่างานบันทึกภาพยนตร์สารคดีโอลิมปิกที่กำลังเปิดเกมขึ้นในวันที่21กรกฎาคม 2021 คือสิ่งที่เจ้าภาพได้เตรียมไว้ โดยทางคณะกรรมการโอลิมปิกญี่ปุ่นได้มอบหมายให้ นาโอมิ คาวาเสะ (Naomi Kawase) ผู้กำกับสายมินิมัลที่ีโด่งดังจากภาพยนตร์ตามหาแก่นแท้ของชีวิตและจิตวิญญานกับการดำรงอยู่ อย่าง Sweet Bean และ Mourning Forest เป็นผู้ทำหน้าที่นั้น ซึ่งจากคำเปิดเผยเบื้องต้นของ คาวาเสะ ถึงการทำงานครั้งนี้ จะมีมิติของสถานการณ์ปัจจุบันรวมอยู่ด้วย จึงเป็นที่คาดหวังว่าสารคดีโตเกียว โอลิมปิก2020 (จัดขึ้นในปี2021)จะเป็นบทบันทึกเกมกีฬาที่ยิ่งใหญ่ของชาวโลกในสภาวะที่โลกกำลังเผชิญวิกฤติโรคระบาดครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์เช่นกัน

อ้างอิง

Fact File

ย้อนชมอดีต โอลิมปิก 1964 ในภาพยนตร์สารคดี Tokyo Olympiad โดย Kon Ichikawa ความยาว 2 ชั่วโมงเศษ ได้ที่ https://olympics.com/en/video/tokyo-1964-official-film